اسرار ذکر سجده
البته مواردی درباره ذکر رکوع بیان شد که در خصوص "سبحان ربی الاعلی و بحمده" هم صدق می کند. اما چند نکته ی کوتاه و دقیق دیگر برشمرده می شود :
- اول اینکه سجده نزدیکترین حالتی است که بنده نسبت به خداوند دارد پس ذکر آن هم باید چنین حس و حالی را برای نمازگزار ایجاد کند .
- دوم از آن جائی که عنصر اصلی خلقت جسم ما خاک است و معنای حقیقی سجده ، به خاک افتادن و بلکه به خاک رسیدن است ، پس ذکر سجده نیز می بایست زمینه ی رسیدن ما به خاک را بهتر و بیشتر فراهم کند! اما منظور از خاک شدن یا به خاک رسیدن "مرگ اختیاری" است . گویی کسی که به سجده می رود با اختیار خودش به درون قبر می رود و آماده ی پاسخگویی در برابر زندگی دنیایی خودش می شود. گذشته از موارد مختلفی که در خصوص این سؤال و جواب و این مقطع مهم شنیده ایم و باور داریم ، باید به این نکته توجه کنیم که رمز عبور از این مقطع خاکی و اصیل بودن و فروتن بودن در مقابل برتری مطلق خداست. یعنی کسی که حقیقتاً به این علو و برتری مطلق خدا اعتراف کند و حقارت و پستی خودش را در برابر او باور داشته باشد با بهترین حالت از این مقطع حساس عبور خواهد کرد. و ذکر سجده عهده دار این مسئولیت مهم است.
سجده همانطور که بر اهل علم -بدون تزکیه و اخلاق- سخت است ، بر کسی که جسمش از حالت طبیعی خارج شده و اصالتش را از دست داده نیز سخت است . پس وقتی در ذکر شریف سجده از کلمه ی "سبحان" استفاده می کنیم ، یعنی خدایا این قبیل آلودگی ها که به خاک افتادن در برابر تو را برای من سخت کرده، همه مربوط به من است و تو منزهی.
بی شک هرچه خوراک جسمی و فکری انسان پاک تر باشد ، می شود اثرش را در سجده دید!
هرچه خوراک طبیعی تر، زمینی تر و خاکی تر باشد ، سجده راحت تر و لذت بخش تر است!
و نهایتاً هرچه بنده خودش را در حال سجده کم تر و کوچک تر و پایین تر ببیند ، سجده با معناتر و اثرگذارتر است!
- سوم: ذکر سجده اگر بدرستی و به حقیقت درک و گفته شود ، با تخلیه ی همه ی بارهای اضافی از جسم و روان، آزادی و تسلط روح را بیشتر می کنه و انسان بطور ملموس حس سبکی و بزرگی را تجربه می کند!
این حس زیبا و روحبخش، نشانه ی بالا رفتن ظرفیت معنوی و معرفتی بنده است. پس اسم "سبحان" اگر از روی صداقت بیان شود، آن هم در بهترین حالت جسمی و روحی ( یعنی سجده) ، باعث گسترش و عمق ظرفیت معنوی ما می شود. بنابراین سجده مهمترین عبادات و حالات برای یک بنده است که اگر با ذکر خاصش هم همراه شود ، بهترین و بیشترین کمک به بندگیست.
- چهارم: بنابر تصریح قرآن کریم که نماز را بازدارنده از زشتکاری و بدکاری می داند ، سجده همانند یک نشانگر، صحت نماز و اثربخشی آن را نشان می دهد. یعنی هرقدر سجده صحیح تر، آرامش بخش تر، لذتبخش تر باشه و ایجاد سبکی و پرواز بکند ، نشان می دهد نماز صحیح تر و بلکه مقبول تر است و این حس و حالتی است که با کامل شدن ذکر سجده باید حاصل شود. "سبحان ربی الاعلی و بحمده" یعنی با پذیرفتن آلودگی خودم و منره دانستن خدا و ستایش در برابر برتری مطلق او ، یقین کردم با نماز و سجده ، از زشتی ها و بدی ها دور می شوم و از آن ها تنفر و انزجار پیدا می کنم و در مقابل ، دلم برای خوبی ها و کردار نیک تنگ می شود. لذا بنده ی حقیقی مدام بر سجده و ذکر آن می افزاید و بیشترین زمان نمازش را به سجده اختصاص می دهد و حتی بعد از نماز و به غیر از نماز با سجده انس و الفت خاصی دارد .
البته موارد معرفتی سجده منحصر به این ها نیست و نکات لطیف تری هم وجود دارد که ان شاءالله امکان طرحش فراهم شود . فقط به یک نکته ی زیبای دیگر اشاره می کنم که : سجده زیباترین بخش نماز و در نتیجه دوست داشتنی ترین بخش نماز است. پس هرقدر سجده را چه به عنوان جزئی از نماز و چه به عنوان یک عمل مستقل دوست داشته باشیم و با رغبت و لذت انجامش بدهیم، مشخص می شود به همان اندازه نماز را دوست داریم و قطعاً دوست داشتن نماز یعنی دوست داشتن همه ی خوبی ها که در وجود پیامبر اعظم قرار داده شده است.
فراموش نکنیم ایشان نماز را "نور چشم" خودشان می دانستند و همچنین فرمودند " انی احب الصلاة" و این یعنی یک عشق دو طرفه که اگر ما هم اهل سجده باشیم، پیامبر عاشق و دوستدار ماست و این آثار و برکات عجیبی در زندگی معنوی و مادی ما برجا خواهد گذاشت. ان شاءالله